Pierwsza górnicza
- Szczegóły
- Kategoria: numer 8
- 07 wrzesień 2012
Powszechnie mało znany jest fakt, że pierwsza szkoła górnicza powstała w Tarnowskich Górach już w 1803 roku. Wraz z rosnąca liczbą kopalń w rejonie Tarnowskich Gór i okolicy wzrastało zapotrzebowanie na górników kwalifikowanych i dozoru górniczego. Zarządzeniem Wyższego Urzędu Górniczego Oberbergamf z dnia 6 stycznia 1803 roku powołano dwie szkoły dla kształcenia młodych górników, jedną w Tarnowskich Górach i drugą w Królewskiej Hucie. Uczniowie poza swoją pracą pobierali naukę pisania i czytania oraz matematyki, później wprowadzono również matematykę stosowaną, fizykę oraz mineralogię. W 1803 roku na liście znalazło się 12 uczniów. Nauka odbywała się w budynku Urzędu Górniczego z czterogodzinnymi wykładami.
Szkoła miewała różne trudności w swym rozwoju – brak kadry nauczycielskiej i finansów co sprawiało, że nauka była prowadzona w sposób nieregularny, a występowały nawet okresowe przerwy w nauczaniu. W 1809 roku lekcje odbywały się w prywatnym budynku jednego z nauczycieli. W 1811 roku nadsztygar Stroh przejął prowadzenie nauki w 2 klasach. Jego zaangażowanie było bardzo wielkie. Nastąpiła wyraźna poprawa w nauczaniu i wynikach uzyskanych przez uczniów, co było uznane nawet przez Urząd Górniczy. Nagła śmierć w 1822 roku nauczyciela Stroha przerwała na jeden rok naukę. Jej dalsze prowadzenie objął mierniczy górniczy Giehne w zakresie rysunku i miernictwa górniczego.
Dynamiczny rozwój górnictwa wpłynął na potrzebę reorganizacji szkolnictwa górniczego. Główny Urząd Górniczy w Tarnowskich Górach zlecił Rudolfowi von Carnall opracowanie programu dla szkoły górniczej. Po jego zatwierdzeniu przez Urząd Górniczy taką szkołę otwarto w Tarnowskich Górach 28 stycznia 1839 roku. Jej ukończenie stawało się z biegiem czasu obowiązkowe dla każdego sztygara. Nauka trwała dwa lata, a zajęcia prowadził sam R. von Carnall. Był on górnikiem praktykiem i znakomitym geologiem. Jako starosta górniczy zasłużył się bardzo dla Śląska, reformując górnictwo. Nawet mieszkając w dalszych latach we Wrocławiu do końca życia (1874) opiekował się swym tarnogórskim dziełem.
W ówczesnej szkole wykładano wiedzę z zakresu górnictwa i geologii, miernictwa, ratownictwa i prawa górniczego, a także przedmioty ogólnokształcące. Wraz z postępem nauki i techniki doszły takie przedmioty jak: analiza gazów i elektrotechnika. W 1857 roku szkoła otrzymała nowy gmach, zaś w 1892 roku została przeniesiona do budynku, który miejscowi nazywali „czerwoną skrzynią”. Szkołę wyposażono w szereg pomocy dydaktycznych, bogatą bibliotekę i laboratorium.
Stały rozwój górnictwa zwiększał zapotrzebowanie na średni dozór górniczy, toteż w 1871 roku, kandydatów przyjmowano nie jak dotąd po zakończeniu jednego kursu, lecz corocznie, zarówno przyjęcia, jak i egzaminy dojrzałości odbywały się co roku. Od 1900 roku słuchaczy przyjmowano co pół roku. W 1910 roku w szkole było już pięć kursów, zaś w 1918 roku napór byłych uczestników wojny wymusił utworzenie szóstego kursu. Liczba słuchaczy osiągnęła 200, a kolegium nauczycielskie 12. Utrzymanie szkoły zapewniał Główny Urząd Górniczy oraz kopalnie.
Mimo iż 58 proc. tarnogórzan uprawnionych do głosowania oddało w plebiscycie swe głosy dla Niemiec, Genewa przyznała to górnicze miasto Polsce. Szkoła w zależności od obywatelstwa słuchaczy musiała zostać rozdzielona na część polską i niemiecką. Wojewoda zarządził jednak, że język polski jest jedynym językiem wykładowym, toteż szkoła nie mogła pozostać w Tarnowskich Górach. Dyrektor szkoły Fromm oraz dyrektor generalny Strahler z Zabrza, będący jednocześnie przewodniczącym Związku Szkół Górniczych (niemieckich) zaczęli się rozglądać za jakimś odpowiednim miejscem na niemieckim Śląsku. Wiadomość o zamknięciu seminarium skierowała ich zainteresowania do Pyskowic. Rozpoczęły się pertraktacje z burmistrzem i władzami szkolnymi. Położenie miasta na północno wschodnim skraju zagłębia górniczego, przy węźle kolejowym czyniło miejsce atrakcyjnym dla założenia szkoły w gmachu byłego seminarium. Przygotowane dla szkoły pomieszczenia i duży ogród zapewniały doskonałe warunki nie tylko dla słuchaczy, ale także dla nauczycieli, na których w budynku czekały gotowe mieszkania.
Dla mieszkańców miasta przeniesienie szkoły do Pyskowic stanowiło rekompensatę za utratę seminarium. Dnia 5 kwietnia 1922 roku miasto sprzedało budynek Związkowi Szkół Górniczych. Z początkiem roku szkolnego 1924/25 dwa niemieckie kursy przeniesiono z Tarnowskich Gór do Pyskowic.
Uroczystość otwarcia szkoły nastąpiła 12 sierpnia 1924 roku w obecności przedstawicieli Związku Szkół Górniczych, władz górniczych, a także administracji państwowej i miejskiej. Burmistrz Tschauder w imieniu mieszkańców wyraził nadzieję na dobrą współpracę szkoły z miastem.
Kolegium nauczycielskie tworzyli: dyrektor Fromm, inżynier Bansen, nauczyciel szkoły górniczej Kurpium, inżynier górnik Kremser, inżynier mechanik Schubert.
Dyrektor Fromm zmarł nagle 16 lutego 1926 roku. W sierpniu śmierć zabrała drugiego członka kolegium, inżyniera Kremsera. Do czasu powołania nowego dyrektora szkoły funkcję kierowniczą przejął inżynier Bansen. Z nowym rokiem szkolnym, placówkę przejął radca górniczy von Oheimb, dotychczasowy naczelny dyrektor kopalń i hut Donnersmarka w Świętochłowicach.
Szkoła górnicza w Pyskowicach prowadziła swą działalność do 1945 roku, zaś szkoła w Tarnowskich Górach do 1933 roku. Ostatnim absolwentem szkoły górniczej Tarnowskich Gór – Pyskowic był Ewald Nierobisch urodzony 9 sierpnia 1920 roku w Świerklańcu. Pracował do 1958 roku w bytomskich kopalniach jako nadsztygar od zwalczania pożarów, po czym wyjechał do Niemiec i tam włączył się w utworzenie Stowarzyszenia Pamięci Górnośląskiej Szkoły Górniczej.
Przez pewien czas był przewodniczącym tego Stowarzyszenia. W 1971 roku przyznano mu tytuł inżyniera górniczego. W 2003 roku, tuż przed obchodami 200-lecia Górnośląskiej Szkoły Górniczej, którą tamtejsze Stowarzyszenie Pamięci zamierzało fetować, Ewald Nierobisch zmarł.
• Roman Pustolka
senior Klubu Seniorów SITG oddział Rybnik
Tekst opracowano przy wykorzystaniu stron internetowych, materiału otrzymanego od Dyrektora Muzeum w Pyskowicach i Tarnowskich Górach oraz artykułu pro!: Emsta Beiera z Bochum. Panom Władysławowi Macowiczowi i Krzysztofowi Gwoździowi w tym miejscu serdecznie dziękuję za przekazane materiały. W roku 1996 wydana została książka pt. „Szkoła górnicza w Tarnowskich Górach” – autor: Augustyn Jaworski.
