Profesor Mieczysław Lasoń
- Szczegóły
- Kategoria: numer 11
- 29 styczeń 2014
twórca unikalnego laboratorium do badań sorpcji par i gazów na powierzchni ciał stałych
O zasłużonym profesorze Akademii Górniczo-Hutniczej w dziewięćdziesiątą rocznicę urodzin, która minęła w kwietniu 2013 roku
Profesor Mieczysław Lasoń urodzony w Krakowie 29 kwietnia1923 roku, uczęszczał do szkoły podstawowej i średniej w Podgórzu – dzielnicy Krakowa, w której mieszkał do końca swojego życia, czyli do 1987 roku, w domu rodzinnym przy ul. Czyżówka 19.
Prof. Mieczysław Lasoń
W latach okupacji niemieckiej, po ukończeniu szkoły zawodowej dla chemików – techników, wstąpił w 1942 roku w szeregi Armii Krajowej, jako żołnierz 16 pułku piechoty, batalion „Barbara”, zgrupowanie „Żelbet”, przyjmując pseudonimy „Hel” a następnie „Emir”. Zagrożony aresztowaniem uciekł z domu wraz z bratem i przedostał się przez Krzemionki do kościoła O.O. Redemptorystów przy ul. Zamojskiego gdzie ukrywali się w wieży kościelnej. Następnie wyjechał z Krakowa i ukrywał się w klasztorze O.O. Redemptorystów w Tuchowie, a potem w Piotrkowicach. Aresztowany przez gestapo w czasie obławy w Piotrkowicach został przewieziony do więzienia w Tuchowie, skąd, dzięki pomocy miejscowej ludności, zbiegł i dołączył do batalionu „Barbara”.
Brał udział w walkach w Jodłówce Tuchowskiej, Pleśnej i Jamnej otrzymując stopień kaprala podchorążego. Został odznaczony Krzyżem Walecznych, dwukrotnie Medalem Wojska Polskiego oraz Krzyżem Armii Krajowej.
Zaraz po okupacji podjął studia chemiczne na Wydziale Filozoficznym Uniwersytetu Jagiellońskiego, które ukończył w 1947 roku uzyskując dyplom magistra Filozofii z zakresu Chemii. W tym samym roku rozpoczął pracę w Katedrze Chemii Górniczej Akademii Górniczo-Hutniczej, kierowanej przez prof. dr. Lucjana Czerskiego, który okazywał Mu dużą życzliwość i uznanie wynikające z rozwoju naukowego.
W 1965 roku profesor M. Lasoń powołany został przez Radę Wydziału Górniczego AGH na Kierownika Katedry Chemii Górniczej w miejsce przechodzącego na emeryturę profesora Lucjana Czerskiego. Katedra ta, wchodząca w skład Wydziału Górniczego, którego profesor Lasoń był prodziekanem, została pod jego kierownictwem przekształcona w Zakład Chemii Górniczej.
Zainteresowania naukowe profesora Lasonia koncentrowały się w tym czasie na zagadnieniach oddziaływania gazów i par z węglem kamiennym w aspekcie procesów ich utleniania i samozapalności. Były to znaczące, jedne z pierwszych, prace dotyczące utleniania węgla, które powodowało samozagrzewanie i samozapalenie hałd węglowych. Aktywność, pasja naukowa i zdolności organizacyjne profesora przyczyniły się do poszerzenia zakresu badań naukowych na zagadnienia właściwości sorpcyjnych węgla kamiennego względem par i gazów, a także właściwości sorpcyjnych innych materiałów porowatych. Rozwój naukowy pracowników Zakładu Chemii Górniczej umożliwił utworzenie w 1973 roku Instytutu Chemii Górniczej i Fizykochemii Sorbentów. Instytut ten, przy współpracy profesorów Franciszka Byrtusa i Aleksandra Długosza, został decyzją Senatu AGH przekształcony pod koniec 1974 roku w Instytut Energochemii Węgla i Fizykochemii Sorbentów na prawach Wydziału AGH. Profesor Lasoń był dyrektorem tego Instytutu do 1984 roku, będąc równocześnie, aż do śmierci kierownikiem Zakładu Podstawowych Problemów Adsorpcji.
W ciągu nieprzerwanej czterdziestoletniej pracy w AGH profesor Lasoń przeszedł wszystkie szczeble kariery akademickiej, przy czym docentem został w 1958 roku, profesorem nadzwyczajnym nauk chemicznych w 1967 roku, a profesorem zwyczajnym w 1975 roku.
Profesor Lasoń był inicjatorem oryginalnych badań o zasięgu ogólnokrajowym w zakresie zjawisk powierzchniowych, a w szczególności adsorpcji oraz technologii otrzymywania i modyfikacji materiałów porowatych. Jednocześnie, jako zapalony eksperymentator był autorem szeregu oryginalnych konstrukcji i modyfikacji aparatów sorpcyjnych, które umożliwiały precyzyjne badania struktury porowatej różnego rodzaju materiałów. Szczególnie wspomnieć należy opracowanie i budowę tzw. „manostatów sorpcyjnych”, które ze względu na swoje zalety zainstalowane zostały w laboratoriach szeregu jednostek naukowych, naukowo-badawczych i przemysłowych.
Badania sorpcyjne nabierały coraz większego znaczenia w katalizie i ochronie środowiska, co spowodowało, że profesor Lasoń został koordynatorem II stopnia w ramach problemu węzłowego „Kataliza i adsorpcja» w latach 1971–1975, w dwóch grupach tematycznych: „Własności sorpcyjne i katalityczne węgli aktywnych” oraz „Własności sorpcyjne układów pochodzenia nieorganicznego”.
Koordynował współpracę dziewięciu ośrodków naukowych: Instytutu Chemii i Technologii Nafty i Węgla Politechniki Wrocławskiej, Instytutów Chemii i Fizyki Uniwersytetu w Toruniu, Instytutów Chemii Uniwersytetów w Poznaniu i Lublinie oraz WSP w Opolu, Instytutu Chemicznej Technologii Drewna Akademii Rolniczej w Poznaniu, Instytutu Chemii Ogólnej Politechniki Łódzkiej, Instytutu Chemii Fizycznej PAN w Warszawie.
Ponadto w latach 1974–1977 kierował pracami wykonywanymi przez stronę polską dla Międzynarodowego Centrum ds. Katalizatorów Przemysłowych krajów RWPG w ramach tematu: „Opracowanie węgli aktywnych jako nośników katalizatorów”.
W latach 1976–1980 uczestniczył w problemie węzłowym „Fizykochemiczne podstawy procesów technologicznych”, w grupie tematycznej „Nośniki i adsorbenty” podproblemu „Kataliza”, biorąc udział w pracach w zakresie adsorpcji realizowanych w ramach współpracy Akademii Nauk krajów RWPG. Równolegle w latach 1971–1980 podjął badania nad transportem gazów i par w polimerach w problemie węzłowym „Tworzywa sztuczne i elastomery”, koordynowanym przez Zakład Polimerów PAN w Zabrzu.
Obiektem szczególnego zainteresowania profesora Lasonia były węgle kamienne. W latach osiemdziesiątych szczególnie zintensyfikował prace, włączając liczny zespół naukowy do realizacji tematów: „Sorpcja gazów i par a własności polskich węgli kamiennych jako układów dyspersyjnych” w ramach programu rządowego koordynowanego w latach 1982–1986 przez Instytut Chemii Fizycznej PAN w Warszawie, a także „Zjawiska fizyczne w górotworze jako ośrodku wielofazowym” w latach 1981–1985 w problemie międzyresortowym oraz „Górotwór jako ośrodek wielofazowy” w CPBP 03.06 realizowanym w latach 1986–1990, w którym to temacie prac nie dokończył, gdyż zmarł nagle w pełni sił twórczych w 1987 roku.
Profesor Mieczysław Lasoń był autorem lub współautorem około 150 prac opublikowanych w czasopismach krajowych i zagranicznych.
Przez wiele lat współpracował naukowo między innymi z:
• Instytutem Mechaniki Górotworu PAN w Krakowie,
• Instytutem Technologii Nafty i Węgla Politechniki Wrocławskiej,
• Katedrą Chemii Fizycznej Uniwersytetu Toruńskiego,
• Zakładem Sorbentów Wojskowej Akademii Technicznej w Warszawie,
• Zakładami Akademii Nauk w Moskwie,
• Institut für Chemische Technologie und Brennstofftechnik TU Clausthal RFN,
• Sektion Chemie Karl Marx – Universitat, Lipsk (NRD).
Podkreślić należy zaangażowanie profesora Lasonia w pracy wielu komitetów i rad naukowych. Był On Przewodniczącym Rady Naukowej Instytutu Mechaniki Górotworu PAN (1982–1986), zastępcą Przewodniczącego Komitetu Karbochemii PAN (1982–1986), Zastępcą Przewodniczącego Komisji Fizykochemii Powierzchni PAN, Członkiem Rady Naukowej Instytutu Górnictwa Naftowego i Gazownictwa (1979–1982), Członkiem Centralnej Komisji Kwalifikacyjnej do Spraw Kadr Naukowych (od 1984 do śmierci).
Profesor Mieczysław Lasoń wykazywał duże umiejętności interpretacji wyników prac doświadczalnych na bazie teoretycznych rozważań. Zorganizował grupę teoretyków i zainicjował opracowanie matematycznego modelu struktury węgla kamiennego. Opracował fizyczny i termodynamiczny model desorpcji gazu z węgla, na bazie którego wyprowadzono wyrażenia umożliwiające obliczenie przebiegów prac objętościowych desorpcji i ekspansji gazu.
W uznaniu zasług prof. M. Lasoń został odznaczony Złotym Krzyżem Zasługi (1970), Krzyżami, Kawalerskim (1973) i Oficerskim (1986) Orderu Odrodzenia Polski, Medalami 30. i 40-lecia PRL (1985), Odznaką „Zasłużonemu w Rozwoju Województwa Katowickiego” (1973). Ponadto nadany Mu został tytuł Zasłużonego Nauczyciela PRL (1979).
W osobie profesora Mieczysława Lasonia społeczność akademicka straciła nie tylko wybitnego badacza i wykładowcę, lecz także wychowawcę wielu pokoleń młodych pracowników naukowych i licznych roczników studentów AGH.
• Opracowanie na podstawie dostępnych materiałów:
prof. dr hab. Mieczysław Żyła
i dr hab. Adam Nodzeński prof. AGH.
