Ścisłe umysły w cenie

Szczegóły: Kategoria: numer 6; 08 czerwiec 2011

wyniki badań losów zawodowych absolwentów AGH

Finalnym efektem procesu kształcenia dla każdego absolwenta wyższej uczelni jest podjęcie przez niego pracy zgodnej z wykształceniem. Wagę dostosowania kwalifikacji zawodowych do wymagań rynku podkreśla częstotliwość z jaką ten problem pojawia się w mediach, badaniach i sondażach. Jedną z metod oceny i weryfikacji programu nauczania w odniesieniu do potrzeb rynku jest monitorowanie losów zawodowych absolwentów.

Wewnętrzne raporty i analizy są przede wszystkim wykorzystywane na potrzeby danej uczelni. Część uczelni upublicznia dane, bowiem są one źródłem wiedzy dla kandydatów na studia, dla których wskaźnik zatrudnienia w zasadniczy sposób wpływa na wybór uczelni lub kierunku studiów. Kolejną grupę stanowią studenci ostatnich lat studiów poszukujący informacji na temat możliwości i perspektyw zatrudnienia. Wyniki analiz są także z dużą uwagą śledzone przez media i instytucje zewnętrzne monitorujące rynek pracy i politykę edukacyjną uczelni.

Rozwiązywanie problemów kształcenia dostosowanego do potrzeb rynku nie jest możliwe bez partnerstwa i współpracy, a tym samym bez skoordynowania działań wielu instytucji sektora edukacyjnego i gospodarczego.

Działaniem wspomagającym jest zdolność przewidywania i prognozowanie rynku pracy, czyli analiza zapotrzebowania poszczególnych sektorów gospodarki na konkretnych specjalistów z uwzględnieniem ich pożądanych kwalifikacji i umiejętności.

Badania prowadzone przez Centrum Karier i Ośrodek Monitorowania Kadry Zawodowej obejmowały kilka grup respondentów dla których wspólnym odniesieniem była edukacja i praca.

Badania przeprowadzone w 2010 roku:

1. Losy zawodowe absolwentów studiów magisterskich (1216 absolwentów reprezentujących wszystkie wydziały) – badania od 2008 roku.

2. Monitoring edukacyjno-zawodowy absolwentów studiów I stopnia (392 absolwentów reprezentujących 3 wydziały i MSIB) – badania od 2009 roku.

3. Przyczyny rezygnacji ze studiów w AGH (584 respondentów) – badania od 2009 roku.

4. Wymagania pracodawców wobec absolwentów AGH (267 pracodawców) – badania cykliczne od 2002 roku.

5. Efektywność promocji AGH, czynniki decydujące o wyborze uczelni (3679 studentów I roku) – badania cykliczne od 1997 roku

Niniejszy artykuł przedstawia wybrane wskaźniki przeprowadzonych badań.

1. Losy zawodowe absolwentów AGH

Badaniami losów zawodowych zostali objęci absolwenci stacjonarnych studiów magisterskich z rocznika 2009 reprezentujący 15 wydziałów Akademii Górniczo-Hutniczej. Tego typu kompleksowe dla całej uczelni badania zostały przeprowadzone po raz drugi. Narzędziem badawczym był kwestionariusz ankiety, a z wybranymi respondentami przeprowadzono także wywiady pogłębione. Odstęp czasowy od momentu ukończenia studiów do wypełnienia przez absolwentów ankiety wynosił od kilku tygodni do sześciu miesięcy, a w przypadku absolwentów WZ do 8 miesięcy. Na pytania zawarte w kwestionariuszu ankiety odpowiedziało 1216 respondentów, co stanowiło 46,3% badanej grupy.

Celem badania było uzyskanie m.in. następujących danych:

– stanu zatrudnienia absolwentów z podziałem na płeć, wydziały i kierunki, a w niektórych przypadkach także specjalności,

– statusu zawodowego absolwentów (zajmowane stanowiska, branża i nazwa firmy),

– zgodności wykonywanej pracy z kwalifikacjami zawodowymi,

– wykorzystania wiedzy nabytej w trakcie studiów w obecnie wykonywanej pracy,

– lokalizacji miejsc pracy,

– wykazu firm wraz z liczbą zatrudnionych absolwentów,

– stanowisk zajmowanych przez absolwentów,

– wymagań pracodawców wobec kandydatów,

– znaczenia uczelni (AGH) w procesie rekrutacyjnym kandydatów,

– oczekiwań absolwentów wobec pracodawców,

– preferencji absolwentów wobec wykonywanej pracy,

– satysfakcji zawodowej absolwentów,

– uzyskiwanych zarobków,

– aktywności zawodowej w trakcie studiów,

– oceny wyboru ukończonego kierunku studiów,

– planów edukacyjno-zawodowych.

1A. Status zawodowy absolwentów AGH

42,3% spośród pracujących absolwentów otrzymało więcej niż jedną propozycję zatrudnienia. 42,2% absolwentów poszukiwało pracy poniżej 1 miesiąca, wśród nich liczną grupę stanowiły osoby, które zostały zatrudnione lub miały zagwarantowaną pracę jeszcze w trakcie studiów.

Do absolwentów pracujących zostały także przyporządkowane osoby prowadzące własną działalność gospodarczą (3,4%). „Inne” to respondenci nieposzukujący pracy z wyboru, głównie z powodów rodzinnych np. wychowywania dziecka.

1B. Zgodność pracy z wykształceniem

Ten wynik najbardziej oddaje potencjał programowy uczelni, ponieważ to nie sam wskaźnik zatrudnienia jest tego miarą. To przede wszystkim praca zgodna z wyuczonym zawodem jest podstawowym sygnałem świadczącym o dostosowaniu profilu kształcenia do potrzeb rynku. Wśród 13,2% respondentów wykonujących pracę niezgodną z kwalifikacjami, część (ponad 4,1%) zdecydowała się na zmianę zawodu z własnego wyboru.

Absolwenci, którzy ukończyli AGH w 2009 roku zostali zatrudnieni w 504 firmach zlokalizowanych na terenie całej Polski z przewagą woj. małopolskiego (61,1%), co jest zgodne z ich preferencjami dotyczącymi lokalizacji miejsca pracy (86% studentów V roku AGH preferuje Kraków i okolice).

14 absolwentów (1,8%) podjęło pracę za granicą. Studenci AGH są zainteresowani podejmowaniem pracy za granicą, ale cechuje ich duża ostrożność i umiarkowany optymizm.

Pracodawcami, którzy zatrudnili najwięcej absolwentów AGH były: Akademia Górniczo – Hutnicza (14 zatrudnionych) i Comarch (14 zatrudnionych). Następne w kolejności to: PGNIG (10), Arcelor Mittal (8), Motorola (8).

1C. Czynniki decydujące o przyjęciu do pracy

W przypadku absolwentów AGH zasadnicze znaczenie ma ukończony kierunek studiów (69,6%) oraz wiedza weryfikowana podczas procesu rekrutacyjnego (41,4%). Na trzecim miejscu znalazła się motywacja do pracy (40,5%).

Różnice występują pomiędzy poszczególnymi wydziałami – w przypadku absolwentów WH i WZ dużo większą rolę odgrywają umiejętności interpersonalne.

Dla przyszłych pracodawców nie ma istotnego znaczenia podejmowana na studiach praca dorywcza, wolontariat, działalność w organizacjach młodzieżowych, chyba że ma to związek z przyszłą pracą zawodową.

1D. Priorytety absolwentów przy wyborze pracodawcy

Z przeprowadzonej analizy wynika, że dla pracujących absolwentów na pierwszym miejscu znajduje się możliwość rozwoju zawodowego (59,2%), a następnie: stabilność zatrudnienia (44,3%) i wysokość zarobków (42,9%).

2. Monitoring edukacyjno-zawodowy absolwentów studiów I stopnia

Badaniem objęto absolwentów wydziałów: Zarządzania, Humanistycznego, Matematyki Stosowanej oraz Międzywydziałowej Szkoły Inżynierii Biomedycznej. Liczba respondentów wynosiła 392, czyli 86,9% badanej próby.

95,9% absolwentów studiów I stopnie pragnie kontynuować naukę, a spośród 4,1% respondentów którzy zakończyli edukację – 2,3% już uzyskała tytuł magistra na innym kierunku lub uczelni.

76,5% absolwentów podjęło decyzję o kontynuacji nauki w AGH, a 2% rozważa AGH lub inną uczelnię.

3. Przyczyny rezygnacji ze studiów

Kwestionariusz wypełniło 584 studentów przerywających naukę w AGH. Główne przyczyny rezygnacji ze studiów to: zbyt wymagający kierunek studiów (38,4%), przypadkowy, nieprzemyślany wybór kierunku studiów (37,8%), powody osobiste (36,0%).

Pomimo doznanej porażki 63,2% respondentów zamierzających ponownie podjąć naukę, pragnie ją po raz drugi rozpocząć w AGH.

4. Wymagania pracodawców wobec absolwentów AGH

Badania przeprowadzone wśród 267 pracodawców z terenu całej Polski. Dobór branżowy firm reprezentował wszystkie kierunki kształcenia w AGH, aczkolwiek nie był proporcjonalny do liczby firm reprezentujących daną branżę.

4A. Pożądane kwalifikacje, umijętności, cechy

Wg pracodawców głównym kryterium przyjęcia do pracy absolwentów kierunków technicznych i nauk ścisłych jest wykształcenie kierunkowe (94,8%) i znajomość języków obcych (90,6%). Podkreślają, że elastyczność i adaptacja do zmian jest tym bardziej możliwa, im bardziej solidna baza, czyli wiedza wyjściowa kandydata do pracy. W opinii absolwentów ukończony kierunek również znalazł się na pierwszym miejscu (69,9%), aczkolwiek procent udzielonych odpowiedzi zasadniczo odbiega od wyniku procentowego pracodawców. Różnice także występują w przypadku poszczególnych kierunków lub wydziałów, zarówno pomiędzy pozycją poszczególnych wskaźników, jak i ich rozkładem procentowym.

Pracodawcy poszukując absolwentów szkół technicznych rozszerzają swoją listę oczekiwań, poza wykształcenie kierunkowe, a pożądany profil kandydata jest wypadkową większości wymienionych wymagań.

Należy podkreślić, że pracodawcy w swoich planach rekrutacyjnych uwzględnili absolwentów wszystkich kierunków kształcenia w AGH, które dla ułatwienia zostały wymienione w kwestionariuszu ankiety.

4B. AGH jako atut w procesie rekrutacji

Tak dla pracodawców (60,7%) jak i dla absolwentów (61,8%) usankcjonowaną jakość stanowi prestiż i renoma ukończonej uczelni. Dla pierwszych z wymienionych, czyli pracodawców to wysokie prawdopodobieństwo, że absolwenci AGH dysponują wiedzą na odpowiednio wysokim poziomie. Dla absolwentów to pozytywna samoocena, poczucie bezpieczeństwa na rynku pracy oraz duma i osobista satysfakcja wynikająca z legitymowania się dyplomem AGH.

4C. Preferowany stopień studiów

Dla pracodawców najbardziej pożądanymi kandydatami do pracy są absolwenci II stopnia studiów (93,3%). Uzasadniając swoją odpowiedź argumentowali, że w chwili obecnej trudno im ocenić poziom wiedzy teoretycznej i praktycznej absolwentów I stopnia studiów, z uwagi na brak w tym zakresie większego doświadczenia. Ponadto mając do wyboru absolwenta I stopnia i absolwenta studiów magisterskich, decydują się na tego drugiego. W przypadku absolwentów kierunków inne niż techniczne lub ścisłe, pracodawcy nie mają tego typu preferencji. Ukończony stopień studiów nie ma także znaczenia w przypadku zawodów deficytowych (np. informatyków).

5. Efekty promocji wśród kandydatów na studia, czynniki decydujące o wyborze uczelni

Na tą okoliczność zostało przebadanych 3679 studentów I roku studiów podczas uroczystego wręczenia indeksów, co stanowi 48,9% badanej próby.

5A. Źródła informacji o uczelni

Wydawać by się mogło że w obecnych czasach to Internet jest czołowym nośnikiem informacji. A jednak to nadal „znajomi i rodzina” (69,4%), czyli tradycyjne źródło przekazu, które zadomowiło się w obiegowej opinii społecznej. Informacja podawana przez znajomych zazwyczaj nie jest kompletna, za to zawiera opiniotwórcze i emocjonalne przesłanie, które może zachęcić bądź zniechęcić potencjalnego kandydata. Internet (50,1%) jest natomiast źródłem wyczerpujących i konkretnych informacji poszukiwanych przez kandydata. Hierarchia wymienionych nośników promocji jest istotna przy ustalaniu priorytetów promocji, nie mniej wszystkie są ważne w kreowaniu wizerunku uczelni.

5B. Czynniki wpływające na wybór AGH

Prestiż i renoma uczelni zależy od miejsca jakie zajmuje w strukturze podobnych jej instytucji. Odnotowany wybór odpowiedzi sugeruje że dla kandydatów na studia to właśnie „renoma i prestiż” (60,8%) stanowią zasadniczy komunikat wpływający na podjęcie decyzji o wyborze uczelni. Warto podkreślić, że na renomę uczelni wpływają wszystkie wymienione czynniki, niezależnie od miejsca na którym się znajdują.

5C. Wybór uczelni i kierunku studiów

Od kilku lat kandydaci mogą składać dokumenty na więcej niż jedną uczelnie. Sytuacja taka spowodowała, że szkoły wyższe nie mają pełnego rozeznania w sprawie liczby kandydatów ubiegających się w pierwszej kolejności na daną uczelnię i liczby kandydatów traktujących studia na danej uczelni jako asekurację.

34,5% ankietowanych studentów I roku złożyło dokumenty o przyjęcie na studia wyłącznie do AGH. Wśród 65,2% respondentów ubiegających się o przyjęcie na minimum dwie uczelnie (w tym AGH), 53,2% miało do wyboru podjęcie studiów w innej szkole wyższej i wybrało AGH. 7,8% zdecydowało się na studia w AGH z powodu odrzucenia przez inną uczelnię.

Kolejny wybór, to wybór kierunku studiów. I tak 17,2% studentów I roku AGH nie podjęło studiów na preferowanym kierunku. Popularność niektórych kierunków jest zjawiskiem naturalnym, czego skutkiem jest wysoka konkurencja i prawdopodobieństwo porażki. Większość kandydatów bierze to pod uwagę i alternatywnie przymierza się do innych rozwiązań.

Kreowanie edukacji i wartości intelektualnych nie jest w obecnych czasach prostym i łatwym wyzwaniem. Miarą skuteczności kampanii promocyjnej jest pozyskanie „odpowiedniego” kandydata o wysokim poziomie wiedzy popartej równie wysokimi ambicjami, a to w konsekwencji determinuje poziom wiedzy i umiejętności absolwenta opuszczającego mury uczelni. Dopełnieniem obrazu jest zatem kapitał wyjściowy absolwenta i perspektywa zatrudnienia, jako że wcześniej dla kandydata, a następnie dla absolwenta czynnik pracy odgrywa równie ważną role jak i wykształcenie. Obecna koniunktura rynku oraz nadspodziewany rozwój nowych technologii wymagają od absolwentów uczelni technicznej ciągłego doskonalenia kwalifikacji. Gwarancją nadążania za postępem technicznym w trakcie całego życia zawodowego jest kapitał wyjściowy kandydata do pracy, czyli solidna i ugruntowana wiedza.

W tak uproszczonym ujęciu, to mechanizmy rynkowe oraz wykorzystanie najbardziej skutecznych narzędzi informujących o usługach edukacyjnych, a następnie o efektach procesu dydaktycznego przekładającego się na wskaźnik zatrudnienia absolwentów stanowią punkt wyjścia do prowadzenia kompleksowej promocji uczelni.

Koncentrując się na promocji poprzez media nie należy bagatelizować tradycyjnych nośników informacji opartych na czynniku ludzkim. Opinia znajomych to przekaz rekomendujący uczelnię, bądź zniechęcający do korzystania z jej usług. Do tego celu jest i coraz częściej będzie wykorzystywany Internet. Nieograniczone możliwości Internetu wybiegają poza oficjalnie redagowane strony. Jego siła i potencjał gwałtownie rozwija się na niezależnych forach internetowych i portalach społecznościowych. Należy się zatem spodziewać że to absolwent AGH będzie coraz częściej tym niekontrolowanym i jednocześnie wiarygodnym czynnikiem opiniotwórczym, z którym będą się liczyć kolejni kandydaci na studia.

• Grażyna Śliwińska
Centrum Karier, Ośrodek Monitorowania Kadry Zawodowej

Wyniki szczegółowe prowadzonych badań z uwzględnieniem innych badanych wskaźników których nie przedstawiono w niniejszym streszczeniu, zostały przekazane w odrębnych raportach do Dziekanów wszystkich wydziałów.

* Do grupy aktywnych zawodowo absolwentów zaliczono osoby: zatrudnione, mające zagwarantowane zatrudnienie, prowadzące własną działalność gospodarczą oraz kontynuujące edukację. Jest to definicja inna niż przyjęta przez GUS lub BAEL (Badanie Aktywności Ekonomicznej Ludności), gdzie określenie to obejmuje także osoby aktywnie poszukujące pracy.