Święty Jan Paweł II w pamięci krakowskich kolekcjonerów
- Szczegóły
- Kategoria: Numer 13
- 18 czerwiec 2015
wystawa w Bibliotece Głównej AGH
W Bibliotece Głównej AGH od 14 stycznia do 20 lutego 2015 roku prezentowana była wystawa „Święty Jan Paweł II w pamięci krakowskich kolekcjonerów”. Była to wspólna inicjatywa Stowarzyszenia Wychowanków Akademii Górniczo-Hutniczej im. Stanisława Staszica, Małopolskiego Okręgu Polskiego Związku Filatelistów i Biblioteki Głównej AGH. Jej uroczyste otwarcie miało miejsce 14 stycznia 2015 roku. Gospodarzem wernisażu był dr Jerzy Krawczyk – wicedyrektor biblioteki, a ekspozycję oficjalnie otworzyła prof. Anna Siwik – Prorektor ds. Studenckich. Ceremonię otwarcia poprzedziło wystąpienie prof. Stanisława Mitkowskiego, będącego w podwójnej roli – prezesa Stowarzyszenia Wychowanków AGH oraz Prezesa Małopolskiego Okręgu Polskiego Związku Filatelistów. Następnie wystawę zaprezentował dr inż. Jerzy Duda – filatelista, a zarazem Wielki Mistrz Rycerskiego Zakonu Bibliofilskiego z Kapitułą Orderu Białego Kruka w Krakowie, który prezentując ekspozycję zwrócił uwagę na jej nową formułę. Znalazły się tutaj różne kolekcje oraz materiały kolekcjonerskie zgromadzone pod jednym hasłem „święty Jan Paweł II w mojej pamięci”. Filateliści zrzeszeni w Polskim Związku Filatelistów, a szczególnie krakowscy kolekcjonerzy, stali się „strażnikami pamięci” o św. Janie Pawle II. Cykl wystaw organizowanych przez krakowskich filatelistów, związanych z papieżem Janem Pawłem II, rozpoczął się od pokazu w 1981 roku prezentowanego w siedzibie Oddziału PAX, na którym zgromadzono znaczki wydane przez poczty różnych krajów świata o tematyce „papież Jan Paweł II”. Pierwszą monotematyczną wystawę filatelistyczną poświęconą papieżowi Janowi Pawłowi II, zorganizowano w 1997 roku dla uczczenia 19 rocznicy Jego pontyfikatu. Od tego czasu prawie rokrocznie Małopolski Okręg PZF organizował wystawy filatelistyczne upamiętniające kolejne, ważne rocznice związane z pontyfikatem Ojca Świętego Jana Pawła II.
Tym razem wystawę współtworzyły, na równych prawach, zbiory filatelistyczne, wydawnictwa książkowe, materiały prasowe, fotografie, numizmaty, medale, dokumenty i autografy oraz wszelkiego rodzaju silva rerum, które dla każdego z wystawców miały bardzo osobiste znaczenie. Rok 2015 jest szczególnie bogaty w wydarzenia związane osobą Jana Pawła II. Minie pierwsza rocznica kanonizacji, dziesiąta rocznica śmierci i 36 rocznica wyboru na Stolicę Piotrową. Z chwilą wyboru kardynała Karola Wojtyły na Papieża, filatelistom, a szczególnie Polakom, przybył nowy temat – Jan Paweł II. Herb Jana Pawła II użyty w kasowniku watykańskim 29 października 1978 roku jest pierwszym walorem papieskim. Pierwszy znaczek z Janem Pawłem II wydała 24 stycznia 1979 roku poczta Gabonu. Zaledwie dzień później emitowała swój znaczek Republika Dominikany. Seria znaczków Watykanu wydana 22 marca z okazji inauguracji pontyfikatu Papieża jest dopiero trzecim w kolejności wydaniem światowym. W tym samym roku w Polsce, z okazji I pielgrzymki do ojczyzny, ukazały się dwa bloki, złoty i srebrny, koperta pierwszego dnia obiegu oraz dwa znaczki. Analogicznie, pierwszy walor, który ukazał się zaraz po śmierci Jana Pawła II i miał charakter żałobny, też nie pochodzi z Polski ani z Watykanu, lecz emitowała go Poczta Salwadoru. To są fakty, które mówią coś ważnego nie tylko o Papieżu, lecz i o ludziach, którzy w poszczególnych krajach są odpowiedzialni za pocztową politykę emisyjną.
Zbiory filatelistyczne związane z tematyką papieską szybko się rozrastały. Powodów było wiele. Przede wszystkim wynikało to z niezwykłej aktywności apostolskiej Papieża. Odbył w czasie pontyfikatu: 102 pielgrzymki (do 149 krajów), 142 podróże po Włoszech, wygłosił 3 tysiące homilii i przemówień, opublikował 14 encyklik, 14 adhortacji, 11 konstytucji apostolskich, 42 listy apostolskie i napisał w 2003 roku poemat „Tryptyk Rzymski”, który stał się bestsellerem na światowym rynku wydawniczym. Tak więc liczba tematów związanych z osobą papieża Jana Pawła II jest bardzo duża, a materiał kolekcjonerski przebogaty.
W całej historii filatelistyki nikomu nie poświęcono tylu znaczków, co Janowi Pawłowi II. Znaczki dedykowane Papieżowi emitowane są w ponad 150 krajach. Można je podzielić na dwie zasadnicze grupy. Pierwsza obejmuje te, które ukazały się podczas długiego pontyfikatu, czyli od 16 października 1978 roku do 2 kwietnia 2005 roku. Od stycznia 1979 roku do kwietnia 2005 roku wyemitowano ponad 2 tysiące znaczków, bloków i arkusików w ponad 460 seriach. Na drugą grupę, która nieustannie się powiększa, składają się walory emitowane po śmierci Ojca Świętego. W pierwszym okresie znaczki miały przede wszystkim charakter żałobny. Śmierć Papieża udokumentowało ponad 140 serii wyemitowanych przez kilkadziesiąt państw. Poczta Polska wyemitowała ponad 50 znaczków wydanych w 35 seriach. W kwietniu 2014 roku ukazała się ostatnia z okazji kanonizacji.
Kolekcjonerzy i filateliści, zrzeszeni w Małopolskim Okręgu PZF, mają różne doświadczenia związane z papieskimi rocznicami i ich obchodami. Mają również osobiste przeżycia, wiążące się z osobą Papieża i posiadają różnorodny materiał kolekcjonerski ilustrujący te przeżycia, dysponują papieskimi zbiorami nagradzanymi na wystawach o wysokich rangach, przechowują rzeczy związane z Ojcem Świętym o wyjątkowym wręcz symbolicznym znaczeniu dla nich samych.
Na prezentowanej wystawie dominowały znaczki i karty pocztowe. Zaprezentowano zbiory: Jana Malika, Stanisława Mitkowskiego, Stanisława Malika, Leonarda Liszki. Autorzy czterotomowego wydawnictwa „Jan Paweł II na znaczkach pocztowych świata”, Władysław Andreasik i Marek Plewako, wystawili książki oraz kartki okolicznościowe zawierające reklamę poszczególnych tomów oraz wybrane, rzadko pokazywane na wystawach, nietypowe, oryginalne walory, reprodukowane na kartach wydawnictwa. W pokazie uczestniczyli ze swoimi zbiorami, młodzi stażem, kolekcjonerzy: Maciej Rudy i Marcin Jackowski. Maciej Rudy przedstawił zbiór kopert pierwszego dnia obiegu wydanych z okazji kanonizacji Jana Pawła II przez poczty różnych krajów, walory z nietypowych pielgrzymek oraz medale i pamiątki osobiste ze spotkań z Papieżem. Marcin Jackowski pokazał owoce swojej pracy projektanta kartek okolicznościowych, datowników i stempli dodatkowych stosowanych i wykorzystywanych również przez Pocztę Polską, z różnych okazji (pokazów filatelistycznych, spotkań, jubileuszowych obchodów itp.) zarówno w Małopolsce jak i innych regionach Polski.
Niezwykle interesująco prezentował się zbiór medali i statuetek, przygotowywanych specjalnie na krakowskie pokazy i wystawy filatelistyczne, zaprojektowanych przez wybitnego artystę prof. Bronisława Chromego, zgromadzonych przez prof. Stanisława Mitkowskiego. Ponadto profesor udostępnił bardzo osobiste materiały, fotografię ze spotkania z Ojcem Świętym, utrwalającą moment wręczania Mu katalogu jednej z wystaw oraz encyklikę papieską z dedykacją. Ze zbioru Władysława Andreasika przedstawiono również plakaty, postery i afisze z wielu krajów świata, informujące o pielgrzymkach Jana Pawła II oraz prasę polonijną z lat 1979–1990, w której zamieszczał informacje na temat nowości poczt świata o tematyce papieskiej. Ponadto wystawiono zbiór kopert pierwszego dnia obiegu, wydawanych przez poczty różnych krajów świata. Szczególnym zainteresowaniem cieszyły koperty z ilustracjami ręcznie wykonanymi przez wybitnego scenografa i malarza Kazimierza Wiśniaka. Jednym z ciekawszych obiektów był portret Papieża wykonany z 25 tysięcy zdjęć. Oczywistym jest, że jest on znaczkiem. Interesująco też prezentowały się koperty ze znaczkami papieskimi, które przeszły tradycyjną drogę pocztową ze wszelkimi pieczęciami i datownikami.
Zebrane materiały przedstawiały również i te dramatyczne chwile po zamachu na Ojca Świętego w 1981 roku na Placu Świętego Piotra w Rzymie oraz pogrzeb Jana Pawła II.
Dzięki osobistym wspomnieniom dr. Jerzego Dudy można było się dowiedzieć, że Karol Wojtyła był również… brukarzem. Historia ta jest niczym z filmu szpiegowskiego. Pan Jerzy Duda opowiedział, iż w 1983 roku wykonał serię zdjęć w Gorczańskim Parku Narodowym. Znalazł się na nich m.in. domek dla robotników leśnych w Lubomierzu Rzekach. Jak się okazało, w 1976 roku przez dwa tygodnie mieszkał tam Karol Wojtyła, odbywając dni skupienia. Uwagę zwrócił wąski pas bruku przed chatą. Bruk ten ułożył sam Karol Wojtyła, korzystając z kamieni wyciągniętych z rzeki Kamienicy. Jedna z fotografii, mocno sfatygowana, okrężną drogą przez Stany Zjednoczone, dotarła do Papieża, który bardzo chciał mieć lepszą odbitkę. Jerzy Duda przekazał więc do Watykanu, za pośrednictwem prof. Andrzeja Półtawskiego, serię odbitek zdjęć gorczańskiej „Papieżówki”. Fotografie te pokazane były na ekspozycji wraz z książką z autografem, którą Jan Paweł II w marcu 1984 roku przesłał w rewanżu autorowi zdjęć.
Na wystawie pokazano także m.in. pierwszy komiks o Janie Pawle II ze zbiorów Macieja Rudego i pochodzącą ze zbiorów Władysława Andreasika unikatową kartkę pocztową, którą Karol Wojtyła wysłał w 1948 roku do redakcji „Przeglądu Powszechnego”. Należy też dodać, że na okoliczność tej wystawy przygotowano dwie karty pocztowe oraz niezwykle bogaty w informacje folder, a Poczta Polska przygotowała okolicznościowy stempel.
Wśród eksponatów warto wymienić kilka tych najbardziej niezwykłych i unikatowych oraz budzących duże zainteresowanie, są to: srebrna moneta wybita w 2001 roku w Watykanie, medale z okazji kanonizacji Jana XXIII i Jana Pawła II wybite w 2014 roku Watykanie, w dwu wersjach – złotej i srebrnej, oficjalny banknot filipiński z nadrukiem z okazji wizyty Papieża w 1981 roku, programy pielgrzymek i dokumentacja wizyty Papieża w Kanadzie z biletem komunikacji miejskiej z okresu wizyty, monety obiegowe Watykanu z okresu pontyfikatu. Pierwszy polski banknot kolekcjonerski z JP II o nominale 50 zł, medal NBP – kanonizacja JP II 27 IV 2014 i monety okolicznościowe NBP, dokumenty watykańskie zatwierdzające wprowadzenie znaczków do obiegu.
Na szczególną uwagę zasługiwała specjalna plakietka z brązu upamiętniająca nadanie Papieżowi Doktoratu Honoris Causa AGH w 2000 roku, zaprojektowana przez artystę rzeźbiarza Karola Badynę, udostępniona na wystawę przez redaktora Zbigniewa Sulimę.
Należy też podkreślić fakt, że podczas wernisażu jak i przez kolejne dni można było nabyć dublety ze zbiorów wystawców. Może to wydawać się dziwne, że w czasach, gdy niemal nie istnieje sztuka epistolarna, tak dużym powodzeniem cieszą się znaczki, koperty, karty pocztowe, stemple i datowniki. Szczególnie trzeba odnotować fakt, że pan Władysław Andreasik niemal codziennie prezentował ekspozycję zainteresowanym, a tych było wielu. Śmiało można stwierdzić, że obejrzało ją ponad dwa tysiące osób. Co więcej, wiele z nich składało podpisy i wyrażało swoje opinie w „Kronice wystaw BG AGH”. Dla wystawców jest to dodatkową nagrodą i powinno dać im satysfakcję. Z tego to powodu zacytuję kilka wypowiedzi:
„Ciekawa, piękna wystawa, składamy wyrazy uznania dla organizatorów”, „Gratuluję wspaniałej wystawy”, „Wspaniała wystawa. Tyle unikatów”, „Bardzo dziękujemy za zaproszenie na wspaniałą wystawę filatelistyczną, która robi niesamowite wrażenie na zwiedzających”, „Piękna i interesująca wystawa. Gratuluję pomysłodawcom i organizatorom, podziwiam kolekcjonerów, którzy zgromadzili te skarby i byli tak uprzejmi, że je nam udostępnili”, „Duże wrażenie wywarła ta kolekcja, pozwoli spokojnie skupić się na przyszłych zajęciach”, „Aby to, co związane z Papieżem Janem Pawłem II, było w nas, a nie tylko w słowie”, „Ciekawa kolekcja, miło, że ktoś interesuje się tak czasochłonnym hobby”, „Gratulacje dla organizatorów wystawy oraz posiadaczy tak wspaniałych zbiorów pocztowych i pamiątek związanych z tak wspaniałym Polakiem Papieżem Janem Pawłem II”, „To był dobrze poświęcony czas, wystawa jest wybitna”, „Wiele cennych materiałów (znaczków, monet, pamiątek) o największym Polaku w dziejach naszego narodu zgromadzonych w jednym miejscu – i to w Bibliotece mojej Alma Mater. Aż miło popatrzeć”, „Wystawa godna uwagi, warto poświęcić jej kilka chwil. Oby więcej tego typu inicjatyw”, „W końcu nie tylko matematyka i fizyka”, „Przyszedłem po raz któryś i nie mogę się nasycić oglądaniem pięknej wystawy o wspaniałym Polaku”, „Dziękujemy organizatorom wystawy za jej zorganizowanie i uczczenie pamięci o Świętym Janie Pawle II dla nas i pokoleń”, „Jan Paweł II – zobowiązuje”.
Jak powiedział profesor S. Mitkowski wystawa nieprzypadkowo prezentowana jest na terenie AGH. Jan Paweł II bowiem otrzymał w 2000 roku tytuł doktora honoris causa naszej akademii.
Na zakończenie zacytuję słowa Jana Pawła II niezwykle korespondujące z tą ekspozycją:
„Znaczki przypominają przemiany historyczne, w czasach dawnych i współcześnie; przypominają znakomite osobistości różnych narodów; uwspółcześniają w żywej formie wydarzenia godne uczczenia; oddają w sposób symboliczny reprezentatywne elementy dziedzictwa natury, sztuki, nauki, kultury, gdzie społeczności ludzkie rozpoznają to, co jest w nich najlepsze. W tej sytuacji uświadamiacie sobie fakt, że przekonania religijne często pozostawiają swój znak w historii, cywilizacji czy sztuce i stwarzają wybitne osobistości. Znaczki odpowiednio odzwierciedlają obraz licznych krajów”.
Hieronim Sieński
Biblioteka Główna AGH
