Stowarzyszenie Elektryków Polskich (SEP) w dokumentacji pocztowo-filatelistycznej
- Szczegóły
- Kategoria: numer 10
- 24 styczeń 2014
W rozwoju polskiego przemysłu niezwykle ważną rolę odgrywały i nadal odgrywają organizacje inżynierów i techników różnych specjalności. Początkowo, w wieku XIX i na przełomie XIX i XX, były to głównie stowarzyszenia górników i hutników, integrujące przedstawicieli tej branży zawodowej polskiego pochodzenia we wszystkich zaborach. Znany jest między innymi ich wkład w dzieło utworzenia Akademii Górniczej w Krakowie.
Druga połowa XIX wieku przyniosła pojawienie się nowej dziedziny techniki – elektrotechniki. Pod koniec XIX wieku powstają na ziemiach polskich, znajdujących się pod zaborami, lokalne stowarzyszenia elektryków. Pierwsza taka organizacja, na terenie zaboru rosyjskiego, powstała 27 marca 1899 roku w Warszawie pod nazwą Delegacja Elektrotechniczna, a jej inicjatorem był Kazimierz Obrębowicz. W październiku 1903 roku odbył się pierwszy Ogólnopolski Zjazd Elektrotechników. W 1904 roku Delegacja Elektrotechniczna zmieniła nazwę na Koło Elektrotechników, które w 1907 roku przyłączyło się do Stowarzyszenia Techników. Na terenie zaboru austriackiego, we Lwowie od 1901 roku działa Sekcja Elektrotechniczna przy Towarzystwie Politechnicznym, która była jedną z pierwszych organizacji tworzących współczesną terminologię elektryczną w Polsce. Natomiast w Krakowie w ramach Krakowskiego Towarzystwa Technicznego (1877–1912) prowadzona była działalność związana z powstawaniem pierwszych elektrowni miejskich. Wszystkie te organizacje podjęły decyzję, aby połączyć się w jedną wspólną organizację, zrzeszającą środowisko polskich elektryków. Zamysł ten został zrealizowany zaraz po zakończeniu wojny i odzyskaniu przez Polskę niepodległości. W dniach 7–9 czerwca 1919 roku odbył się w Warszawie zjazd, na którym powołano Stowarzyszenie Elektrotechników Polskich, którego pierwszym prezesem został prof. Mieczysław Pożaryski. Kołami założycielskimi SEP były cztery koła: warszawskie, lwowskie, krakowskie i łódzkie. Statut określał następujące cele Stowarzyszenia:
– współpraca nad całokształtem zagadnień elektrotechnicznych,
– krzewienie wiedzy elektrotechnicznej,
– urządzanie zjazdów, wycieczek, wystaw i odczytów,
– opracowywanie przepisów i prace nad słownictwem elektrotechnicznym,
– współdziałanie w rozwoju polskiego przemysłu elektrotechnicznego.
Warto w tym miejscu zaznaczyć, że cele te, nakreślone prawie sto lat temu, są nadal aktualne.
Lata międzywojenne to okres dynamicznego rozwoju stowarzyszenia, które w 1928 roku połączyło się ze Stowarzyszeniem Radiotechników Polskich, a w 1929 roku zmieniło nazwę na Stowarzyszenie Elektryków Polskich. W 1939 roku do SEP dołączyło Stowarzyszenie Teletechników Polskich oraz Związek Polskich Inżynierów Elektryków, co zakończyło proces integracji środowiska elektryków w Polsce. Po zakończeniu II Wojny Światowej członkowie SEP podjęli działania na rzecz odbudowy organizacji. We wrześniu 1946 roku odbyło się w Łodzi XII Walne Zgromadzenie, które reaktywowało SEP.
Dzisiaj Stowarzyszenie Elektryków Polskich (SEP) jest organizacją pozarządową integrującą środowisko elektryków polskiego pochodzenia z całego Świata. Dzięki otwartej formule członkostwa zrzesza zarówno inżynierów jak i techników, oraz młodych adeptów (uczniów techników, szkół zawodowych oraz studentów) szeroko rozumianej elektryki (to znaczy elektrotechniki, elektroenergetyki, elektroniki, telekomunikacji, łączności a nawet informatyki). SEP zajmuje się głównie działalnością popularyzatorską oraz edukacyjną (np. prowadzi szkolenia uprawniające do obsługi urządzeń elektrycznych, w tym uprawnienia do 1 kV). Zajmuje się także oceną zgodności wyrobów elektrycznych niskiego napięcia z normami i przepisami (od 1933 roku), poprzez Biuro Badawcze ds. Jakości, będące agendą SEP posiadającą akredytacje krajowe oraz uznanie najbardziej prestiżowych organizacji międzynarodowych i europejskich. Prowadzi szeroko zakrojoną współpracę międzynarodową występując pod angielską nazwą Polish Electricians Association. Należy do Krajowej Federacji Stowarzyszeń Naukowo-Technicznych w Polsce (NOT) oraz do europejskiej organizacji EUREL. Aktualnie zrzesza swoich członków w 51 oddziałach terenowych.
Naturalnym faktem była współpraca SEP z przedsiębiorstwem Poczta Polska, Telegraf, Telefon i jego następcami. I chyba tym należy tłumaczyć bardzo bogatą dokumentację pocztowo-filatelistyczną prezentującą działalność SEP. W opracowaniu tym pragnę przedstawić wybrane walory filatelistyczne związane tematycznie ze Stowarzyszeniem Elektryków Polskich. Przemawia za tym fakt, że w Akademii Górniczo-Hutniczej, niemal od samego początku jej istnienia, rozwijane są badania związane z elektrotechniką, a jednym z największych jej wydziałów, jest wydział potocznie zwany „Elektrycznym”. Ze względu na ograniczenie objętości opracowania ograniczam się niemal wyłącznie do prezentacji walorów, w których występuje nazwa SEP.
fot. 1
fot. 2
W okresie międzywojennym dokumentację pocztowo-filatelistyczną posiadają trzy imprezy organizowane przez SEP. Pierwszą z nich jest Wystawa Elektrotechniczna zorganizowana w gmachu Politechniki Warszawskiej w dniach 11–19 VI 1933 roku. Upamiętniają ją cztery walory filatelistyczne – okrągły datownik okolicznościowy stosowany w stoisku na terenie wystawy o treści WYSTAWA ELEKTROTECHNICZNA * S. E. P. * / WARSZAWA POLITECHNIKA / 11–19.VI.1933 oraz tak zwana „erka” do oznaczania przesyłek poleconych w postaci stempelka o treści R / WYSTAWA ELEKTR.S.E.P. / W-WA. POL.11–19 CZR.1933 / Nr… (fot. 1). Ponadto w maju i czerwcu Urzędy Pocztowe Warszawa 1 i Warszawa 2 stemplowały korespondencję tak zwanymi „wirnika” z nakładkami propagandowymi: WYSTAWA ELEKTROTECHNICZNA / S.E.P. / 11–19. VI. 1933. / WARSZAWA – POLITECHNIKA. Przesyłkę ostemplowaną tym wirnikiem w UP Warszawa 2 pokazano na (fot. 2). Drugą imprezą upamiętnioną przez pocztę była także Wystawa Elektrotechniczna, która odbyła się w Bydgoszczy w 1935 roku. Z okazji tej wystawy Urząd Pocztowy Bydgoszcz 1 stosował okrągły okolicznościowy datownik o treści: WYSTAWA ELEKTROTECHNICZNA * S.E.P. 30.V. – 10.VI.35 * / BYDGOSZCZ 1/ * 1d *. Przesyłkę ostemplowaną tym datownikiem w dniu 3 VI 35 zaopatrzoną dodatkowo w okolicznościową naklejkę pokazano na (fot. 3). Trzecią jest także Wystawa, tym razem Elektromechaniczna, która odbyła się w Katowicach w 1939 roku. Z tej okazji UP Katowice 1 stosował okolicznościowy datownik w kształcie prostokąta o treści WYSTAWA ELEKTROMECHANICZNA / element graficzny i okrągły datownik Katowice 1 / SEP 18–29 VI 1939. (fot. 4). Z okresu międzywojennego warto także wspomnieć o datownikach upamiętniających organizowane w różnych miejscach i latach WYSTAWY RADIOWE (Warszawa 1926, 1927, 1938; Kraków 1927; Łódź 1936, 1938; Bydgoszcz 1937) oraz Kongresy Inżynierów i Techników we Lwowie w 1937 roku i Warszawie w 1938.
fot. 3
fot. 4
Po zakończeniu II Wojny Światowej, a dokładniej od 1959 roku, dokumentacja pocztowa jest bardzo bogata. Składają się na nią dwa znaczki, kilkanaście kartek pocztowych z wydrukowanym znakiem opłaty (całostek) oraz kilkadziesiąt datowników okolicznościowych. Te dwa znaczki pocztowe, to wydany 10 czerwca 1994 znaczek o nominale 4000 zł z okazji 75-lecia Stowarzyszenia Elektryków Polskich nr katalogowy Fi 3346 (fot. 5) oraz 10 listopada 1995 znaczek o nominale 45 gr (Fi 3416) wydany w ramach emisji „Wybitni elektrycy polscy”, a poświęcony prof. Januszowi Groszkowskiemu (1898–1984) – elektronikowi i radioelektronikowi, profesorowi Politechniki Warszawskiej, uczonemu o światowej sławie, a w latach 1936–1937 prezesowi SEP (fot. 6). Znaczek ten miał zapoczątkować cykl emisji poświęconych polskim elektrykom – niestety nie był on kontynuowany. Pierwsza całostka ze znakiem opłaty 40 gr. ukazała się 3 maja 1969 roku z okazji jubileuszu 50-lecia SEP – nr kat. Fi Cp 409 (fot. 7). Kolejna kartka ze znakiem opłaty 10 zł, na którym przedstawiono inż. Kazimierza Szpotańskiego (1887–1966) – pioniera polskiego przemysłu elektrotechnicznego, założyciela pierwszej fabryki aparatów elektrycznych w Warszawie, prezesa SEP w latach 1938–1946 – ukazała się 10 IX 1987 (Fi Cp 965) z okazji XXIV Walnego Zjazdu SEP w Gdańsku oraz 100-lecia urodzin K. Szpotańskiego. Na (fot. 8) pokazujemy ją ostemplowaną datownikiem okolicznościowym, który z okazji zjazdu stosował Upt Gdańsk 1 w dniu 25 września 1987. W części ilustracyjnej datownika żuraw gdański oraz odznaka SEP. W 1989 roku przypadała 70. rocznica utworzenia SEP. Z tej okazji odbył się w Warszawie XXV Nadzwyczajny Walny Zjazd Delegatów SEP. Oba te wydarzenia Poczta Polska upamiętniła wydaniem kartki pocztowej ze znakiem opłaty 25 zł przestawiającym prof. Mieczysława Pożaryskiego – pierwszego prezesa SEP (Fi Cp 997). Kartkę tę prezentujemy na (fot. 9) ostemplowaną datownikiem okolicznościowym stosowanym z okazji zjazdu i jubileuszu w Upt Warszawa 1 w dniu 10 czerwca 1989.
fot.5
fot. 6
fot. 7
fot. 8
fot. 9
17. maja obchodzony jest Światowy Dzień Telekomunikacji. Z tej okazji Poczta Polska wydała wielokrotnie kartki pocztowe i stosowała okolicznościowe datowniki. Na większości z nich umieszczone jest logo SEP oraz napis Stowarzyszenie Elektryków Polskich. Na (fot. 10) prezentujemy taką kartkę wydaną w 2000 roku ze znakiem opłaty 70 gr (Fi Cp 1232) ostemplowaną datownikiem okolicznościowym stosowanym w UP Warszawa 1–17 maja 2000, a na (fot. 11) wydaną w 2006 roku, ze znakiem opłaty 1,30 zł (Fi Cp 1402 ) z datownikiem stosowanym 17 maja 2006 w UP Warszawa 1.
fot. 10
fot. 11
fot. 12
fot. 13
Na zakończenie pragnę przedstawić kilka datowników okolicznościowych upamiętniających działalność SEP. W czerwcu 2004 roku SEP był organizatorem konferencji „Polska elektryka w zjednoczonej Europie – szanse i zagrożenia”. Z tej okazji UP Warszawa 1 stosował 21 czerwca 2004 okolicznościowy datownik, który prezentuję na kartce beznominałowej wydanej przez DOP w Warszawie z okazji Międzynarodowego Dnia Elektryki – 10 czerwca 2004, w części ilustracyjnej, której przedstawiono portret A.M. Ampera (1775–1836) oraz logo SEP i napis Stowarzyszenie Elektryków Polskich 1919–2004 (fot. 12). Cztery kolejne, wybrane datowniki pokazane są na (fot. 13). Stosowane one były w Urzędach Pocztowych (UP): Warszawa 1 w dniach 11–14 czerwca 1959 z okazji Jubileuszowego Zjazdu 40-lecia Stowarzyszenia Elektryków Polskich w Warszawie; Kraków 69 w dniu 11 kwietnia 1987 z okazji Wystawy Elektronika Kraków’87; Kielce 1 w dniu 21 kwietnia 1994 z okazji Konferencji Bariery i Nadzieje Telekomunikacji Wiejskiej; Teresin k. Sochaczewa w dniu 25 października 1995 z okazji Konferencji Służby Techniczne w Poczcie Polskiej.
Stanisław Mitkowski
Bibliografia:
1. Strony Internetowe SEP i jego Oddziałów.
2. Katalog Polskich Znaków Pocztowych „Fischer” t. I i t. II.
3. A. Myślicki: Katalog Polskich Stempli Okolicznościowych.
4. Datowniki okolicznościowe 1994–1995 ze zbiorów własnych Muzeum Poczty i Telekomunikacji.
5. Zbiory własne autora.
