Wojciech Nowakowski - absolwent Wydziału Hutniczego AG (1934)
- Szczegóły
- Kategoria: numer 10
- 23 styczeń 2014
absolwent Wydziału Hutniczego AG (1934), organizator i pierwszy kierownik Oddziału
"Wytwórnia Twardego Metalu" w Hucie Baildon
Mgr inż. Wojciech Nowakowski urodził się 7 marca 1906 roku w miejscowości Skrobaczów (woj. kieleckie). W 1927 roku zdał maturę typu matematyczno-przyrodniczego w Gimnazjum Męskim Zgromadzenia Kupców w Będzinie, uzyskując świadectwo dojrzałości. W tym samym roku, 7 grudnia rozpoczął studia na Wydziale Hutniczym Akademii Górniczej w Krakowie.
Studia ukończył w 1934 roku, odbywając w międzyczasie (1932/1933) służbę wojskową w Szkole Podchorążych Rezerwy Artylerii we Włodzimierzu Wołyńskim, którą ukończył w stopniu podporucznika. W 1934 roku rozpoczął pracę w Zakładach Starachowickich jako asystent technologa w walcowni bruzdowej, a następnie, od 1935 do 1939 roku, pracował w Hucie Baildon w Katowicach na stanowisku kierownika i organizatora pierwszego w Polsce oddziału „Wytwórnia Twardego Metalu”. Wojciech Nowakowski jest uważany za pioniera przemysłowej metalurgii proszków w Polsce.
W czasie aktywności zawodowej opublikował 17 artykułów w czasopismach „Wiadomości Hutnicze” i „Hutnik”. Zaraz po wojnie w 1949 roku przetłumaczył z języka rosyjskiego książkę A.I. Celikova „Prokatnyje stany” (tytuł tłumaczenia: „Projektowanie i budowa walcowni”) oraz w 1952 roku książkę J.A. Gallaj i D.J. Gorewicz – „Cholodnaja prokatka listov” (tytuł tłumaczenia: „Walcowanie blach na zimno”). Książki te były po wojnie jedynymi podręcznikami w języku polskim z dziedziny walcownictwa. Wspólnie z R. Wusatowskim napisał w 1956 roku podręcznik szkolny pt. „Walcownictwo”. Był współautorem dwóch patentów i wielu wniosków racjonalizatorskich.
Był również aktywnym członkiem SITPH oraz długoletnim rzecznikiem Stowarzyszenia Wychowanków AGH wyróżnionym Złotą Odznaką SW AGH. Za całokształt pracy w hutnictwie został odznaczony Srebrnym Krzyżem Zasługi i Dyplomem Uznania za długoletnią pracę w hutnictwie.
Mgr inż. Wojciech Nowakowski zmarł w Krakowie 28 czerwca 1974 roku. Jest pochowany na cmentarzu Batowickim.
Organizator wytwórni „twardego metalu”
Metalurgia proszków, obecnie bardzo rozwinięty dział inżynierii metali, była przed 1935 rokiem zupełnie nieznana w polskim hutnictwie. Wprawdzie już od połowy lat dwudziestych stop z metalowych proszków spiekanych w postaci płytek charakteryzujących się bardzo dużą twardością, porównywalną z diamentem, pod nazwą „WIDIA” (Wie Diamant) produkowała i rozpowszechniała niemiecka firma KRUPP, a niedługo potem pojawiły się stopy spiekane „SECO” (Szwecja) i „TYTANIT”. Jednak warunki zakupu licencji okazały się nie do przyjęcia przez stronę polską. Firma KRUPP zastrzegała sobie wyłączność dostaw spieków i ilościową kontrolę produkcji. Warunek ten nie mógł być spełniony, gdyż przewidywano wojskowe zastosowanie węglików spiekanych np. jako rdzenie pocisków przeciwpancernych.
W tej sytuacji, dyrekcja Huty Baildon w Katowicach, w osobie ówczesnego dyrektora technicznego mgr. inż. Tadeusza Malkiewicza (po wojnie profesora AGH i dziekana Wydziału Metalurgicznego) powierzyła w grudniu 1935 roku młodemu inżynierowi, absolwentowi Wydziału Hutniczego Akademii Górniczej mgr. inż. Wojciechowi Nowakowskiemu zorganizowanie badań i uruchomienie produkcji tzw. „twardego metalu”. Po wielu próbach i badaniach udało się wyprodukować twardy spiek, w skład którego wchodziło około 6 proc. kobaltu i reszta węglika wolframu. Własności spieku tylko niewiele ustępowały tego rodzaju materiałom zagranicznym.
Spiek, zwany wtedy „twardym metalem”, nazwano BAILDONITEM. Po raz pierwszy zastosowano go z powodzeniem w 1936 roku jako płytki skrawające w Warsztacie Mechanicznym Huty Baildon przy toczeniu pierścieni ze stali austenitycznej. Później ulepszono skład spieku wzbogacając go o dalsze składniki (5,5% Co, 4,5% TiC , 4% Mo, a reszta węglik wolframu). Spiek był lepszy od poprzedniego i nadawał się do wdrożenia przemysłowego. Stosowały go w latach 1936–1939: Fabryka Kabli i Drutu w Będzinie (m.in. na ciągadła), Fabryka Drutu Deichsel w Sosnowcu i Fabryka Drutu w Bielsku. W Hucie Baildon zastosowano BAILDONIT w ciągadłach do ciągnienia rur o średnicy do 30 mm oraz na dysze do piaskownic. Firma „Elektryczność” w Ząbkowicach stosowała BAILDONIT z powodzeniem na dysze do prasowania elektrod węglowych. Próbowano również z dobrym skutkiem stosować BAILDONIT do produkcji rdzeni pocisków broni przeciwpancernej kalibru Ø8,1 i Ø13 mm. Oddział „Wytwórnia Twardych Metali” zatrudniał w połowie roku 1939 dwóch inżynierów i dziewięciu pracowników fizycznych. Zakład produkował ok. 40 kg spieku miesięcznie. Wojna przerwała produkcję „twardego metalu”, którą wznowiono w 1945 roku.
Wybuch II Wojny Światowej przerwał produkcję węglików spiekanych w Hucie Baildon i część załogi została ewakuowana do Stalowej Woli, a wraz z nią mgr inż. Wojciech Nowakowski, aby tam podjąć dalszą produkcję węglików spiekanych.
Pociąg ewakuacyjny do Stalowej Woli jednak nie dojechał, gdyż został zbombardowany w okolicach Wolbromia. W czasie okupacji niemieckiej został wraz z rodziną przesiedlony z Katowic do Będzina i pracował na stanowiskach robotniczych w kopalni Grodziec, Hucie Będzin na stanowisku niższego urzędnika i magazyniera stalowni elektrycznej, a w latach 1942–1945 w Hucie Zawiercie na stanowisku technika i majstra – kalibrownika w walcowni bruzdowej. Pod koniec stycznia 1945 roku powrócił do Huty Baildon i objął stanowisko kierownika walcowni bruzdowej, a od 1947 roku pracował na stanowisku głównego metalurga w tejże hucie. W latach 1948–1949 pracował na stanowisku inspektora walcowni bruzdowych w Hajduckich Zakładach Hutniczych, a następnie, od 1950 roku, w „Biprohucie” w Zabrzu jako samodzielny konstruktor i kierownik sekcji kalibrowania walców. W 1951 roku został skierowany do pracy w Centralnym Zarządzie PUM w Warszawie, gdzie pracował jako główny metalurg. Następnie został przeniesiony służbowo do pracy w Hucie „Stalowa Wola” na stanowiska kierownika zespołu walcowni i ciągarni oraz kierownika Działu Technologicznego. W międzyczasie, w latach 1953–1954, był delegowany do pracy w Głównej Komisji Oceny Projektów Inwestycyjnych przy Państwowej Komisji Planowania Gospodarczego, po czym powrócił do pracy w Hucie „Stalowa Wola”. W 1955 roku rozpoczął pracę w Hucie im. F. Dzierżyńskiego w Dąbrowie Górniczej (H. Bankowa) na stanowisku zastępcy kierownika walcowni, a od 1962 roku na stanowisku głównego walcownika. W 1971 roku przeszedł na emeryturę po 38 latach pracy w hutnictwie. Już jako emeryt w 1973 roku po raz trzeci rozpoczął pracę (na pól etatu) w Zakładzie Huty Baildon „Mikrohuta” w Strzemieszycach.
Andrzej Nowakowski
Autor artykułu prof. dr hab. inż. Andrzej Nowakowski, syn Wojciecha, urodził się 2 listopada 1938 roku w Katowicach. Studia wyższe ukończył w 1962 roku na Wydziale Metalurgicznym AGH w Krakowie, uzyskując tytuł magistra inżyniera metalurga o specjalności plastyczna przeróbka metali. W tym samym roku podjął pracę na stanowisku asystenta w Katedrze Plastycznej Przeróbki Metali na Wydziale Metalurgicznym AGH. W 1969 roku obronił pracę doktorską. W ramach stypendium UNIDO i DAAD odbył dwumiesięczny staż naukowy w RWTH Aachen (RFN). Pracę habilitacyjną obronił w 1977 roku. W roku akademickim 1977/78 otrzymał stypendium Fundacji Kościuszkowskiej w Nowym Jorku (z dotacji T. Sendzimira) i odbył roczny staż naukowy w Instytucie Przeróbki Plastycznej Lehigh University w Pennsylvanii. Po powrocie z USA w 1978 roku został powołany na stanowisko docenta etatowego na Wydziale Metalurgicznym AGH i niemal równocześnie powierzono mu funkcję prodziekana d/s wychowania i spraw socjalnych studentów, a także stanowisko wicedyrektora Instytutu Metalurgii AGH, które pełnił do 1981 roku. W latach 1981–1987 prodziekan Wydziału Metalurgicznego. Członek Zespołu Problemowego Walcowni i Przetwórstwa Rady Naukowo-Technicznej Kombinatu Huty im. Lenina (1984–85). Od roku 1987–2008 kierownik Stacjonarnych Studiów Doktoranckich na Wydziale Metalurgii i Inżynierii Materiałowej AGH. W latach 1987/88 przebywał w Moskiewskim Instytucie Stali i Stopów jako profesor wizytujący. W roku 1987 uzyskał stopień profesora nadzwyczajnego, a w roku 1993 został mianowany na stanowisko profesora zwyczajnego w AGH. Za osiągnięcia w dziedzinie badań naukowych i dydaktyki otrzymał dwukrotnie Nagrodę Ministra Nauki, Szkolnictwa Wyższego i Techniki (1979 – III st. oraz 1982 – II s1.) i wielokrotnie Nagrody Rektora AGH. Prof. A. Nowakowski jest członkiem Sekcji Przeróbki Plastycznej Komitetu Metalurgii PAN, członkiem Redakcji czasopisma „Hutnik – Wiadomości Hutnicze”. Był członkiem Zarządu Głównego Stowarzyszenia Wychowanków AGH. Opublikował ponad 130 artykułów w krajowych i zagranicznych czasopismach naukowych. Był członkiem licznych gremiów naukowych i różnych organizacji resortowych, między innymi Komitetu Międzynarodowego Stowarzyszenia Kalibrowników i Walcowników z siedzibą w Diisseldorfie (AIKW), Akademicko Gospodarczego Stowarzyszenia Hutnictwa i in. Wypromował 5 doktorów, w tym dwóch obcokrajowców. Otrzymał również liczne odznaczenia i medale państwowe, resortowe, uczelniane oraz stowarzyszeniowe m.in.: Złoty Krzyż Zasługi, Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski, Brązowy Medal „Za zasługi dla obronności Kraju”, Medal Komisji Edukacji Narodowej, Medal Honorowy „Zasłużony dla Wydziału Metalurgii i Inżynierii Materiałowej AGH, Odznaka Honorowa za zasługi położone dla rozwoju Stowarzyszenia Wychowanków AGH i Uczelni”, Złota Odznaka Honorowa SITPH, Złota Odznaka „za pracę społeczną dla Miasta Krakowa”, Złota Odznaka „Zasłużonemu w rozwoju Województwa Katowickiego” oraz Złota Odznaka Honorowa SPWiR i inne.
W roku 2010 przeszedł na emeryturę po 47 latach pracy naukowej i dydaktycznej w AGH. Profesor A. Nowakowski jest żonaty (żona Irena), posiada jedną córkę (również absolwentka Wydziału Metalurgicznego AGH) i dwoje wnuków: Christiana i Kamillę. Córka wraz z mężem i dziećmi mieszka na stałe w Trondheim (Norwegia).
Andrzej Nowakowski
